مقدمه
اشرف البلاد شهری است در پهنه‌ی زمردگون ایران، مازندران. زمردی اگر چه کوچک، ولی گران بها در پهنه‌ی وسیع کشوری چون ایران که به رنگ زیبای کاهگل، بلندی بادگیرهای سربرافراشته کویری و گنبدهای فیروزه فامش شهرت دارد.
در میان این پهنه سبز، اشرف البلاد شهری است محصور میان زمرد کوه و لاجورد دریا که علاوه بر طبیعت زیبا و منحصر به فردش، پیشینه‌ی تاریخی و فرهنگ دیرینه‌اش که میراث چندین هزار ساله ساکنین آن است، حرف های زیادی برای گفتن دارد ... تاریخی کهن که امروز تنها یادگار و جلوه‌ی معماری آن تعدادی بنا و مجموعه تاریخی بر جای مانده نظیر مجموعه‌ی باغ شاه، کاخ صفی آباد، بنای چشمه عمارت، مجموعه‌ی تاریخی عباس آباد و ... می باشند.
این بناها که خاطراتی دور و یا نه چندان دور از تاریخمان محسوب می شوند و هویت فرهنگی ما را شامل می شوند، گاه آن چنان مورد بی مهری و فراموشی واقع شده‌اند که دستان نادانی توانسته به تخریبشان بپردازد و هم چون کالبدهایی هستند که با دور شدن روح زندگی از پیکرشان، بی جان در میان شهر و یا طبیعت اطراف رها شدند، که باید باورشان نمود و باید دوباره روح و جریان زندگی و تحرک را به پیکر بی‌جانشان دمید و این مجموعه پنجره‌ای است. پنجره‌ای که از خلال آن می توان باورهای اصیل و ریشه دار معماری و فرهنگمان را نظاره‌گر بود و تصویری از آن را به زندگی امروز کشاند. تا شاید زندگی امروز ما، با تکیه بر گذشته‌ای پر شکوه و تاریخی، باوری برای آینده‌ای دیگر باشد.
در این راستا، در این پروژه ما به تحقیق در مورد شهرستان بهشهر و برخی از آثار باستانی آن پرداختیم.
سابقه تاریخی
به طور کلی ناحیه‌ی جنوبی دریای مازندران از گذشته‌ی بسیار دور از اهمیت سیاسی، تاریخی و نظامی فوق العاده‌ای برخوردار بوده است. بررسی وکاوش هایی که در سواحل دریای خزر در مکان هایی مانند غارهای هوتو وکمربند(در نزدیکی بهشهر) انجام گرفته است، قدمت این ناحیه را به دوره‌ی غارنشینی به ثبت رسانده است.
تحقیقات دیگر حاکی از آن است که در ادوار باستانی این منطقه یکی از حوزه های مهم تمدن قبل و بعد از تاریخ ایران بوده است. تحقیقات به عمل آمده از متون تاریخی نشان می دهد که در اواسط قرن سوم هجری قمری دین اسلام در شکل علویان در این ناحیه نفوذ یافته است.
شهرستان بهشهر در ابتداء به عنوان یکی از روستاهای حائز اهمیت با نام های نامیه، کبود جامه، تمیشه، قره طغان، پنج هزاره و اشرف معروف بوده است. در دوره صفویان، شکوفائی ورونق این ناحیه بیش تر گردید.
علاقه شاهان صفوی به این منطقه باعث شد این شهر به عنوان پایتخت دوم صفویان انتخاب گردد. بناهایی نظیر چشمه عمارت، کاخ صفی آباد، باغ عمارت چهل ستون (پارک ملت فعلی)، استخر عباس آباد، کاخ و باغ شاهی، کاخ صاحب الزمان و... در آن دوران بنا گردیدند که برخی از آن ها به کلی ویران شده و اثری از آن ها باقی نیست. جاذبه های این شهر در زمان های قدیم باعث شده بود، هیأت های خارجی که به ایران می آمدند علاوه بر اصفهان از بهشهر هم دیدار نمایند.
موقعیت جغرافیایی
از لحاظ جغرافیایی بهشهر در شرقی ترین منطقه استان مازندران قرار دارد این شهرستان با عرض جغرافیایی 36 درجه و 41 دقیقه و 55 ثانیه شمالی و طول جغرافیایی 55 درجه و 32 دقیقه و 30 ثانیه شرقی از اطراف به مناطق زیر محدود می گردد. از سمت شمال به شبه جزیره و تالاب میانکاله، هم چنین به دریای خزر محدود شده از سمت جنوب به کوه های البرز و بخش هزار جریب که آن هم جزیی از شهرستان بهشهر می باشد، محدود می شود. ازسمت شرق توسط شهر گلوگاه، استان گلستان و محدوده شهر بندرگز جدا می شود و از سمت غرب به شهرستان نکاء محدود می شود. فاصله این شهر با مرکز استان یعنی ساری حدود 50 کیلومتر می باشد که پس از عبور از نکاء به ساری خواهیم رسید. این شهرستان از نظر موقعیت مکانی در وضعیت مطلوبی قرار دارد. از یک طرف دریا و موارد طبیعی آن و از طرف دیگر کوه و جنگل و جاذبه های آن نیز، این وضع جالب و کم نظیر را به بهشهر و مردم آن هدیه نموده است. در باره بهشهر بیش تر می توان گفت بهشهر از سمت جنوب به کوه ها و تپه های جهان موران چسبیده است. سطح این کوه ها با درختان کاج پوشیده شده است که این سرسبزی نمایی زیبا به شهر بخشیده است. در بالای یکی از این تپه ها بنایی وجود دارد به نام صفی آباد که سابقه ساخت آن به دوران صفوی باز می گردد. در نزدیکی این بنا یک ساختمان کروی سفید رنگ وجود دارد که در زمان پهلوی ساخته شده است و در حقیقت یک پایگاه اطلاعاتی و جاسوسی برای آمریکا بر ضد کشور شوروی سابق می باشد. این مقر بعد از انقلاب به دست سازمان اطلاعات کشور افتاده است و ورود به آن فقط با مجوز شخص ریاست جمهوری برای افراد امکان پذیر است. در اطراف این تپه که عمارت صفی آباد و مقر جاسوسی روی آن قرار گرفته برج های مراقبتی وجود دارد که کار محافظت از این مقر را به عهده دارند.
کاخ صفی آباد
در بالای تپه بسیار مرتفع و گوشه ای از سلسله جبال البرز منطقه شهر تاریخی بهشهر، عمارت فوق العاده مجللی وجود دارد که به کاخ صفی آباد مشهور است. این بنا در سال 1010 هجری قمری به فرمان شاه عباس کبیر به ترتیب دو اشکوبه ای ساخته شده و در بالای آن ارم شیر خورشید و پرچم تقریباً سه رنگ امروزی منقوش بود و در اطراف بیشه های کاخ درخت های زیتون یافت می شد که امروزه به جای درختان زیتون درخت های سرو و صنوبر و نارنج زینت یافته است.
از کاخ صفی آباد و تا باغ شاه بهشهر که به عمارت چهل ستون مشهور است، یک راه زیر زمینی احداث شده بود که در مواقع ضروری مورد استفاده عبور و مرور یا سایر جریان های دیگر می گردید. فاصله‌ی کاخ تا دریا در حدود 16 کیلومتر است و در ایام سلطنت صفویه به ویژه شاه عباس کبیر این راه زیر زمینی جهت امور سوق الجیشی و جلوگیری از تهاجمات ازبکان و سایر ملل وحشی که در حول و حوش دریای خزر زندگی می کردند، استفاده می شد.
در موازات کاخ صفی آباد چشمه‌ی آبی موجود است که به چشمه «پلنگ خیل» شهرت دارد. این آب در ایام فرمانروایی صفویه با شکل روباز و قیمتی و نیز با تنپوشه های سفالی جریان داشت و در وسط ساختمان طبقه اول حرفی مرمر به شکل کثیر اطلاع احداث بود و در تمام طبقات ساختمان از دیواره و غیره به وسیله‌ی تنپوشه های سفالی آب جریان داشت تا تهویه‌ی هوا برای ایام تابستان یا احتیاجات دیگر شود.
شاه عباس اول، از نظر علاقه مندی به فرزند دل بند خویش این بنا را کاخ صفی آباد نام گذاری کرد. این کاخ تا سطح دریای خزر حدود 650 متر ارتفاع دارد که چراغ های بندرشاه و بندرگز از آن نمایان است و تا 30 کیلومتر چشم انداز دارد. این کاخ در حدود 70 سال پیش طعمه‌ی حریق شده و به کلی آثار و شکوه باستانی خود را از دست داد. مصالح ساختمانی آن نیز به غارت برده شد و غارت گران کاشی های فرین آن را به خانه های خود نصب نمودند. در سال 1315 رضا شاه دستور به تعمیر و مرمت کلیه تأسیسات کاخ مزبور را مبذول داشت که به همان سبک قبلی ساخته شود. بعد از اتمام مرمت این کاخ، آن را در اختیار نیروی هوایی گذاشت و این کاخ را پایگاهی برای جاسوسی آمریکا در مقابل شوروی قرار داد.
استخر و عمارت عباس آباد
این استخر به وسعت تقریبی 10 هکتار در جنوب شرقی بهشهر و در میان جنگل قرار داشته و در حدود 370 سال قبل توسط شاه عباس صفوی بنا شده است. در وسط دوکوه بلند سد محکمی احداث نموده اند. این آب گیر را جهت جمع آوری آب های زمستانی به وجود آورده اند. آب جمع شده در پشت سد در تابستان مقدار زیادی از اراضی برنج کاری را مشروب می سازد. در وسط استخر در میان آب عمارتی ساخته اند که هنوز در کمال استحکام برپاست و در اطراف همین استخر ابنیه زیادی وجود داشته که فعلاً اثری از آن ها نیست (البته دو برج آجری مخروط ناقص و آثار حمام ، کاخ و غیره هنوز مشهود است و می‌توان آن ها را تعمیر و حفظ کرد و مردمِ با ذوق و علاقه مند به آثار باستانی را به بهشهر و عباس آباد دعوت و جلب نمود تا از مزایای این آثار و طبیعت این نواحی برخوردار گردند). سلاطین صفوی جهت تفریح و قایقرانی و شکار به این استخر آمده و با قایق در سطح آن به تفریح و تفرج می پرداختند.
حجم آب استخر در فصول مختلف سال تغییر می کند تا حدی که در بعضی از فصول عمارت داخل استخر کاملاً به زیر آب فرو رفته و در بعضی زمان ها به عال کم آبی کاملاً هویدا می گردد. در کمال تعجب علی رغم این همه تغییرات که به صورت متوالی تکرار می شود این بنا هم چنان به طور مستحکم پا بر جا مانده تا تعجب بینندگان را برانگیزد.
برگرفته از http://www.hotel-behshahr.8m.net/about_behshahr.html